Evliliğin sonlandırılması farklı şekillerde gerçekleşebilir. Genellikle boşamak suretiyle sonlandırıldığı bilinen evliliklerin bazı hukukî ve sosyal gerekçelerle iptal edilmesi de söz konusu olabilmektedir. Yazımızda “Evlilik iptali hangi durumlarda olur?” sorusunun yanıtını bulabilirsiniz.
Evliliğin İptali Nedir?
Evliliğin iptali, 4721 Sayılı Medeni Kanun’un 145. maddesi ile 160. maddesi arasında yer alan esaslara göre uygulanan bir davadır. Davanın dayandığı temel esas, evlilik sözleşmesine uygun bulunmayan durumların varlığı halinde evliliğin geçersiz sayılmasıdır. Bu doğrultuda evliliğin hiç yapılmamış sayılması söz konusudur.
Evlilik İptalini Gerektiren Şartlar
Resmi evraklarla ve devlet memuru eşliğinde yapılan evlilik sonrasında bazı gerekçeler nedeniyle geçersizlik kararı alınabilir. Geçersizlik kararı, mutlak ve nispi butlan olmak üzere iki biçimde gerçekleşmektedir.
Evliliğin Mutlak Butlanla Geçersiz Olma Gerekçeleri
Mutlak butlan, evliliğin kesin ve net gerekçelerle geçersiz sayılmasını sağlayan resmen de kanıtlanabilir durumlardır. Bu durumda mutlak butlanla evliğin geçersiz sayılması TMK’nun 145. maddesine göre şu şartlara bağlanmıştır:
- Evlilik sırasında eşlerden birinin hali hazırda evli bulunması durumu,
- Evlenme sırasında eşlerden birinin ayırt etme yetisinden yoksun bulunması durumu,
- Evlenme sırasında ya da sonrasında eşlerden birinde engel teşkil edecek şekilde akıl hastalığı tespiti,
- Eşler arasında evlenmeye engel teşkil edecek kadar akrabalık bağı bulunması durumu…
Evliliğin Nispi Butlanla Geçersiz Olma Gerekçeleri
Evliliğin bütün kurucu unsurları sağlaması ancak bazı şartların yerine getirilmemesi durumunda batıl sayılması halidir. TMK’nun 148 – 151. maddelerine göre nispi butlanla geçersiz evliliğin gerekçeleri şunlardır:
- Eşlerden birinin ayırt etme gücünden geçici olarak yoksun bulunması,
- Hata ve yanılma ile evlilik,
- Hile ve aldatmaca ile yapılan evlilik,
- İkrah ve korku yoluyla evlilik.
Evlilik İptali ile İlgili Emsal Karar
Yargıtay, 2. Hukuk Dairesi 2009/16481 Esas 2010/19524 Karar sayılı ve 25.11.2010 tarihli kararında Nispi Butlan ile Batıl Olan Evlenmeler konusunda emsal karar vermiştir. Bu karara göre;
“Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen hükmün kanun yararına bozulması Adalet Bakanlığının yazısı üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından istenilmekle evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü.
Taraflar arasında görülen boşanma davasının duruşması sırasında davacının evliliklerinin iptaline karar verilmesini talep ettiği; davalının söz konusu bu talebi kabul ettiği, mahkemece evliliğin iptaline karar verildiği; hükmün temyiz edilmeksizin kesinleştiği görülmektedir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 145’inci maddesinde mutlak butlan, 149,150 ve 151’inci maddelerinde nisbi butlan halleri düzenlenmiştir.
Dosya kapsamına göre, davacı Aybike ile davalı Tolgahan’ın taraflar arasında yapılan anlaşma gereğince, Aybike’yi kaçıran ve bu nedenle cezaevinde olan Tolgahan’ın ceza almasını engellemek amacıyla evlendikleri; tarafların hiçbir araya gelmediği anlaşılmaktadır.
Tarafların evlenmelerine rağmen bir araya gelmemesi Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen evlenmenin iptali şartları arasında düzenlenmediği halde, davanın kabulü ile evliliğin iptaline karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup; kararın bozulmasını gerektirmiştir.
SONUÇ: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 427/6. maddesine dayalı kanun yararına bozma isteğinin açıklanan sebepte kabulü ile hükmün sonuca etkili olmamak üzere BOZULMASINA, oybirliğiyle karar verildi.”
Kararın uygulanması sonucunda TMK’nun 148 – 151. maddeleri arası Nispi Butlan ve 145. maddesi Mutlak Butlan gerekçeleri ile Evlilik İptali kararı verilmiştir.