Batıl olan evlenmeler iki ayrı başlıkta incelenir.
- Yokluk
- Butlan
YOKLUK
Yokluk durumlarında dava açıp tespit edilmesine gerek yoktur, zaten o durum yokluk hükmü ile sahip bir evlilik var ise o evlilik gerçekleşmiş diyemeyiz. Örneğin; aynı cins ile evlilik, evlendirme memuru ile yapılmayan evlilik, iradenin aynı anda ve sözlü olarak açıklanamaması. Bu durumlarda dava açmaya dahi gerek duyulmadan yokluk ile sakat hallerdir ve evlilik gerçekleşmiş diyemeyiz. İstisna olarak bazı durumlarda yokluğun tespiti istenebilir.
BUTLAN
Dava açılıp evliliğin iptal edilmesi gerekir, evlilik kendiliğinden yok ya da geçersiz sayılamaz. Evlilik öncesi sebeplerde butlan, evlilik sonrası ortaya çıkan sebepler ise boşanma sebepleridir.
Butlan iki başlık altında incelenmektir.
- Mutlak butlan
- Nisbi butlan
MUTLAK BUTLAN
Mutlak butlan sebepleri Türk Medeni Kanunu madde 145’e göre 4 taleptir.
- Eşlerden birinin evlenme sırasında evli olması,
- Eşlerden birinin evlenme sırası sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olması,
- Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak akıl hastalığı bulunması, (Akıl hastalığı her akıl hastalığı değil yalnızca evlenmeye engel olacak akıl hastalıklarıdır.)
- Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlık bulunmasıdır.
Yukarıdaki durumlarda dava açmak gerekmektedir, mutlak butlan davası Cumhuriyet savcısı tarafından re’sen açılabileceği gibi davayla ilgisi olan herkes bu davayı açabilir. Cumhuriyet savcısı açabilir çünkü bu olay kamu düzenine ilişkindir, dolayısıyla çözülmesi gerekmektedir. Davayla ilgisi olan herkes; olayla ilgili maddi ve manevi menfaati olan herkestir.
MUTLAK BUTLAN DAVA HAKKININ ORTADAN KALKMASI
Sona ermiş bir evliliğin mutlak butlanı için Cumhuriyet Savcısı tarafından re’sen dava edilemezken ilgili kişi bunun karar altına alınmasını isteyebilir.
Türk Medeni Kanununu madde 147/2’ ye göre ayırt etme gücü ya da akıl hastalığı sonradan düzelip normale dönerse, mutlak butlan davasını sadece iyileşen eş açabilir.
NİSBİ BUTLAN
Ayırt Etme Gücü
Kısmı süreli bir ayırt etme bozukluğudur. Evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olan eş, evlenmenin iptalini dava edebilir. Eğer ayırt etme gücünde sürekli bir bozukluk var ise bu nisbi butlan değil mutlak butlandır.
İrade Bozukluğu
Yanılma, aldatma veya korkutma altında evlenen kişi daha sonra bu evliliğin iptali için dava açabilir. Yanılma, kişinin kendi kendine yanılmasıdır, başka bir kişinin müdahalesi olmaz. Aldatma da kişi başka biri tarafından aldatılmalıdır ve bu aldatma sonucu evlenmektedir. Korkutma ise kişinin kendisinin ya da yakınından birinin hayatı, sağlığı, namusu veya onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edildiyse kişi bu evliliğin iptalini dava edebilir.
BUTLAN DAVASI AÇMA HAKKI
Türk Medeni Kanunu 152. Maddesine göre, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak 6 ay ve evlenmenin üstünden 5 yıl geçmesi ile düşer. Bu süre hak düşürücü bir süredir.